"Akdeniz ve Nil-Amuderya bölgeleri, birbirlerine, her zaman uygarlığın diğer çekirdek alanlarından daha sıkı bir şekilde bağlıydılar. Bu iki bölge yüksek-kültürel bir seviyede bile, tek-tanrıcı dini geleneğin ve ortak bir bilimsel ve felsefi mirasın her ikisini de paylaştılar. Bu ilişki sadece, iki bölge arasında hiçbir coğrafi engelin olmamasının doğrudan sonucu değildi. Bereketli Hilal'in kurak iç sahası ve İran dağlık arazileri ve güney Avrupa'nın denizle kuşatılmış yarımadaları arasındaki apaçık zıtlıklara rağmen, insanları ırk bakımından bile benzerdi; ve şimdi bile, bir seyyahın komşu Hindistan, ya da kuzey Avrupa ya da Sudan topraklarında keskin bir zıtlık hissedebileceği folk özelliklerinin, Afganistan'dan Türkiye ve Yunanistan boyunca İspanya'ya kadar açık bir devamlılık arzettiği izlenebilir. Bazı amaçlarla bir "İran-Akdeniz" kültür bölgesinden söz etmenin sakıncası yoktur. Özellikle, İran dağlık arazilerinden batı Akdeniz'e kadar olan toprakların belirli herhangi bir zamanda, benzer birçok kurum ve toplumsal beklentilerle birlikte, uzun zaman şehir kültürünün nisbetten mütecânis bir modelini paylaştıkları ve bu mütecânisliğin İslam'ın doğuşundan çok sonraya kadar devam ettiği gözlenmiştir."
Marshall G. S. Hodgson İslam'ın Serüveni adlı eserinde Akdeniz-İran havzasının tarihi vetire içinde sürekli bir etkileşim içinde olduğunu yukarıdaki paragrafta belirtir. Daha önce burada ben de Akdeniz Dünyasın'da Etkileşim serlevhasıyla iki yazı yazdım. Bu yazıda da Barselona - İsfahan hattında bir "yol"da olacağız.
 |
| 1851 tarihli bir gravür La Rambla'da bulunan Betlem Kilisesi mıntıkası |
Barselona denince ilk akla gelen Plaza Catalunya ile liman arasında 1,2km'lik La Rambla caddesidir. Rambla Arapça "kum" manasına gelen "Raml"ın Katalancalaşmış halidir. La Rambla, Barselona'nın merkezindeki meşhur bir caddenin ismi olmasının yanında cins isim olarak da orta kısmı ağaçlandırılmış yaya yoluyla her iki yanında araç yolunun olduğu bir yolun ismidir de. Rael Academia de España
ramblanın Levant ve Katalunya'ya özgü olduğunu belirtir.
 |
| La Rambla günümüzde |
Kısaca La Rambla'nın tarihine bir göz atalım. Barselona sur duvarlarının dışında akan ufak bir nehir olan Collserola zamanla, şehrin büyümesiyle şehrin içinde kalmıştır. Su taşkınlarından etrafındaki işletmeleri, bahçeleri ve evleri korumak için yatağı 15. yy'da yapılan yeni sur duvarlarının dışına taşınmıştır. Eski su yatağı ise şehrin limanla ulaşımında kullanılmaya başlanmıştır. 1703 yılında yol kenarlarına ilk ağaçlar dikilmiştir. Zamanla birçok olaya büyük olaya sahne olanan La Rambla son yıllarda da turistlerin ilgisini farklı formuyla üzerine çekmektedir.
 |
| Hollandalı Seyyah Cornelis de Bruin yaptığı 1705 tarihli gravür Çahar Bağ |
Akdeniz-İran havzasının diğer ucunda ise İsfahan şehrini kuzey-güney hattında kesen yaklaşık 6 km'lik Çahar Bağ (Dört bahçe) caddesi yer almaktadır. 16. yy'ın sonlarında Safevi hükümdarı Şah Abbas başkenti Kazvin'den İsfahan'a taşıdıktan sonra şehrin iskanı ve gelişimi için önemli çalışmalara başlanmıştır.Bu dönemde İsfahan'a çok önemli yapılar inşa edilir. İmam Camii (Eski adıyla Şah Camii) Nakşı Cihan meydanı, Ali Kapı sarayı bunların başlıcalarıdır. Çahar Bağ caddesi de bu dönemde yapılan eserlerdendir. İsminden de anlaşılacağı üzere yol ortasında bölüm ağaçlandırılmış diğer iki tarafında da vasıtalar için yol inşa edilmiştir. Plan olarak La Rambla ile aynı forma sahiptir.
 |
| Çahar Bağ 2012 |
Akdeniz dünyası sınırları aşan kültrel etkileşimin güzel bir örneğini teşkil eder. Bunları insana ait olan alanlarda görebiliriz. Kimi zaman bu bir kelimenin tarihi olur kimi zaman bir yolun formunda belirir. Ama önemli olan küçük ayrıntılar da bile olsa bu birliği görebilmektir.
Kaynakça:
-Marshall G. S. Hodgson İslam'ın Serüveni, cilt 2, sayfa 76, İz yayıncılık, İstanbul 1993.
La Rambla'nın Dostları - Katalanca sayfa
Çahar Bağ - Vikipedi sayfası
Hiç yorum yok:
Yorum Gönder