4 Mayıs 2011 Çarşamba

23 Nisan, Kitap ve Gül

Her 23 Nisanda Katalunya iki farklı günün kutlamalarına tanık olmakta; San Jordi (Saint George, Aya Yorgi) ki sevgililer günü olarak, San Jordi Katalunya’nın koruyucu azizi ve de savaşçı bir aziz. Ejderhanın kaçırdığı köyün güzel kızını mızrağını kullanarak kurtarmış ve ejderhayı alt etmiştir. Barselona’nın her yerinde bunu temsilen resimler, heykeller bulunmakta. Hatta Gaudi’nin evlerinden biri olan Casa Battlo’nun çatısında bu olayı tasvir ettiği söylenmektedir. 23 Nisan’ın diğer özelliği ise Kitap ve İspanyolca günü olması, nedeni ise ünlü yazar Cervantes’in ölüm günü olması. Yukarıda saydığım nedenlerden dolayı Barselona’nın en işlek caddeleri ve meydanları 23 Nisan’da tezgahlarında gül - san jordi ve sevgililer gününü temsilen- ve kitap satanlarla dolmakta.

Ama ortada görünmeyen bir gerilim mevcut. Şöyle ki; Katalunya, İspanya’nın yarı özerk 17 bölgesinden biri, Katalunya’nın İspanya’ya katılması Kastil-Leon prensesi İsabel ile Aragon prensi Ferdinad’ın evlenmesine kadar giden uzun bir hikayesi var. Bu birleşmenin sonrasında başkent Madrid’in dili yeni fethedilen yerlerin lisanı olarak yayılmaya başlıyor. Bugün İspanyolca dediğimiz Kastil lisanı dünyanın diğer bölgelerine yayılarak bugün 500 milyona yakın kişinin ana dili oluyor. Siyasi birliğin 15.yy sonlarında sağlanmasından sonra ise Katalanca mahalli bir dil olarak yaşamaya devam ediyor. “Tek Dil Tek Millet” şiarıyla hareket eden Franko Katalanca’yı yasaklıyor. Franko’nun ölümünden sonra tekrar özürgürlüğüne kavuşan Katalanca, Katulunya bölgesinin resmi dili olarak kullanılmaya başlanıyor. Üniversite öncesi eğitimde zorunlu dil Katalanca, İspanyolca ikinci dil olarak öğretiliyor. Ama Katalanların çok büyük bir yüzdesi iki lisanı ana dil sahibi, yaşlılar arasında kıyıda köşede kalmışlar hariç.

Yılların yarattığı baskı Katalanlar’ın Katalanca üzerideki hassasiyetini arttırmış. Hatta Katalanlar'ın milliyetçiliklerini dil üzerinden yaptıkları bir gerçektir. Katalunya'da ayrılıkçısından en ılımlısına kadar Katalanca yarı kutsaldır. Barselona belediyesi Katalanca kursunun ilk birkaç kurunu ücretsiz olarak vermekte. Mahalli hükümetin eski başbakanı Montilla, Endülüs bölgesinden olmasına rağmen bu göreve gelmesinde iyi derecede Katalanca bilmesinin etkisi olmuştur. Benim de bu konuda yaşadığım birkaç tecrübe oldu. İspanyolca öğrenmeye başladığım zamanlarda Katalan arkadaşlarımdan sohbetimizin bir yerinde “ne zaman katalanca öğrenmeye başlayacaksın?” sorusunu birkaç kez duymuşluğum vardı. Başka bir sefer de yarı resmi bir kuruma ispanyolca yazılan maile katalanca cevap verildiğini de gördüm. Katalanlar dilleri konusunda bu kadar hasas olmalarına rağmen Katalanca en fazla 6 milyon insanın konuştuğu bir dil: İspanya’da Katalunya ve Valencia bölgesinde, Balerik adlarında, Andorra’da –buranın resmi dili- ve Fransa’nın güney bölgelerinde konuşulmakta. Yukarıda bahsettiğim gerilim de buradan doğmakta. Bir yanda 500 milyona yakın insanın konuştuğu bir dil İspanyolca (çinceden sonra dünyada ikinci en fazla konuşulan ana dili) diğer yanda 6 milyona yakın kişinin bildiği Katalanca.

Her ne kadar bağımsızlık yanlıları az olsa da, milliyetçi kanat ağırlıkta Katalunya’da. En olmayacak ihtimali düşünerek şöyle bir fikir yürütebiliriz. Katalunya’nın İspanya’dan bağımsızlığını ilan etmesi daha evrensel bir perspektiften mahalli bir dünyaya mahkum olmaları neticesine doğurabilir. Bu mikro milliyetçiliğin yarattığı dar perspektif İspanya ile birarada ortaya çıkardıkları enerjiyi yok edebilir. Bunun en güzel örneği belki de futboldan verilebilir. FC. Barcelona’nın dünyaca tanınmasında Real Madrid ile aralarındaki amansız mücadele yatmaktadır. Kendi liginde Girona, Tarragona’ya karşı mücadele eden FC. Barcelona her halde dünyada kimsenin pek tanımadığı bir takım olurdu.

Bu gerilimin sadece kültürel, lisan boyutunu ele alamaya çalıştım burada. İspanya’da yaşanan kuzey-güney gerilimini daha sonra değerlendirilebilir. Yukarıda kısaca özetlediğim sebeplerden dolayı 23 Nisan Katalunya için temsil ettikleriyle Gül ile Kitab’ın gerilimini yaşamakta, yahut yerel ile evrenselin.

Resimler için Emrah'a teşekkürler.








Hiç yorum yok:

Yorum Gönder